دندان درد و حساسیت دندان به گرما، سرما و شیرینی
اگر در مواقعی مانند خوردن بستنی، نوشیدن یک جرعه نوشیدنی یخ یا خوردن یک قاشق سوپ داغ، حسی شدید، دردناک و ناگهانی در دندان هایتان تجربه می‌کنید، احتمالاً دندان های حساسی دارید. در این مقاله قصد داریم با علائم، دلایل و راه‌های مختلف درمان حساسیت دندان آشنا شویم
حساسیت دندان چیست؟
حساسیت دندان، پاسخی شدید به محرک‌هایی مانند غذاها و نوشیدنی‌های داغ، سرد، شیرین یا اسیدی، قرار گرفتن در معرض هوای سرد یا حتی مسواک زدن است.
این حساسیت می‌تواند مشکلی موقتی یا مزمن باشد و بر یک دندان، چندین دندان یا تمام دندان های فرد تأثیر بگذارد. این حساسیت به دلایل متفاوتی ایجاد می‌شود اما در اکثر موارد می‌توانید با ایجاد تغییر در روتین بهداشت دهان و دندان و استفاده از محصولات تخصصی دندان های حساس آن را برطرف کنید.
خوشبختانه حساسیت دندان قابل درمان است و با راهنمایی ما می‌توانید با دلایل اصلی بروز آن، علائم و بهترین روش‌های مقابله با آن آشنا شوید.
علائم حساسیت دندان
افرادی که دندان های حساسی دارند، در مواجهه با محرک‌های خاصی دچار درد و ناراحتی می‌شوند. ممکن است این درد را در ریشه دندان حساس تجربه کنید. شایع‌ترین محرک‌های حساسیت دندان شامل موارد زیر است:
- غذاها و نوشیدنی‌های داغ و یخ
- هوا
- شیرینی‌جات
- غذاها و نوشیدنی‌های اسیدی
- نوشیدن آب، به‌ویژه حین شست‌وشوی دندان‌ها
- مسواک زدن یا نخ دندان کشیدن
- شوینده‌های دهان بر پایه الکل
احتمال دارد علائم حساسیت دندان به دلایل نامشخصی ظاهر شود و از بین برود. شدت علائم می‌تواند از خفیف تا شدید باشد.
دلایل حساسیت دندان
دندان های برخی افراد به طور ذاتی حساس‌تر است زیرا مینای دندان هایشان نازک‌تر است. مینای دندان، بیرونی‌ترین لایه دندان است و از آن محافظت می‌کند. در بسیاری موارد، مینای دندان ممکن است به دلایل زیر دچار ساییدگی شود:
مسواک زدن با فشار زیاد
لطفاً محکم مسواک نزنید. اگر موقع مسواک زدن، بیش از حد به دندانهایتان فشار وارد کنید، ممکن است علاوه بر پلاک، اجزای دیگری را نیز از دندانهایتان جدا کنید. اگر مسواک زدن به صورت افقی و درست روی خط لثه باشد، ممکن است سرعت فرسایش مینای دندان را بیشتر کند. به همین دلیل، باید از مسواک های با برس نرم استفاده کنید و زاویه 45درجه را در تماس با لثه حفظ کنید تا مینای دندان هایتان تمیز و محکم باقی بماند.
دندان قروچه
لطفاً دندان هایتان را روی هم فشار ندهید. به مرور زمان، دندان قروچه می‌تواند باعث فرسایش مینای دندان شود. در برخی مواقع، تشخیص وجود استرس و توجه به آن می‌تواند مشکل را حل کند. اگر این راهکار مؤثر نبود، دندان‌پزشک می‌تواند محافظ دندانی را که برایتان مناسب است، به شما معرفی کند. در مواردی که شدت دندان قروچه زیاد باشد، شاید نیاز باشد موقعیت دندان تغییر کند یا از شل‌کننده‌های عضله کمک گرفته شود.
رفلاکس معده به مری
رفلاکس معده به مری می‌تواند باعث بالا آمدن اسید معده از راه مری شود و به‌مرور، دندان‌ها را دچار فرسایش کند. مشکلاتی که باعث استفراغ مداوم می‌شوند، از جمله تخلیه تأخیری معده (گاستروپارزی) یا پرخوری عصبی نیز می‌تواند به دلیل قرار دادن دندان ها در معرض اسید معده، باعث تحلیل مینای دندان شود.
تحلیل لثه
تحلیل لثه باعث می‌شود بخشی از دندان‌ها بدون محافظت و در معرض محرک‌های مختلف قرار بگیرند و در نتیجه، حساس شوند.
سفیدکردن دندان‌ها (بلیچینگ)
اگر بلیچینگ را به طور منظم انجام می‌دهید، آن را برای مدتی کنار بگذارید. شاید آرزوی داشتن دندان‌هایی به سفیدی مروارید، باعث درد و حساسیت دندانهایتان شده باشد. خبر خوب این است که حساسیت ناشی از بلیچینگ، معمولاً موقتی است. درباره این مسئله با دندان‌پزشک خود صحبت کنید تا مطمئن شوید ادامه این کار به دندانهایتان آسیبی نمی‌رساند.
مصرف ترشیجات و غذاهای اسیدی
غذاهای اسیدی مثل خیارشور، لیموترش و… می‌تواند به مینای دندان آسیب برساند و در نتیجه، باعث حساسیت شود. از جویدن میوه‌های اسیدی مثل لیموترش پرهیز کنید و دهان‌تان را بلافاصله پس از مصرف غذاهای اسیدی بشویید.
بیماری لثه
تجمع پلاک و جرم روی دندان‌ها می‌تواند باعث تحلیل لثه‌ها شود. در چنین شرایطی، ممکن است به بیماری لثه مبتلا شوید. در این وضعیت، احتمال دارد ساختار استخوانی دندان از بین برود. لطفاً سیگار نکشید. مصرف سیگار نیز می‌تواند منجر به بیماری لثه شود. برای درمان این بیماری، دندان‌پزشک از روشی به نام جرم‌گیری و پاکسازی عمقی استفاده می‌کند تا جرم و پلاک‌های زیر خط لثه را بتراشد. همچنین ممکن است برای درمان بیماری لثه به مصرف دارو یا جراحی نیاز داشته باشید.
خمیردندان‌های سفیدکننده
شاید شما هم مانند بسیاری از افراد از خمیردندان‌های سفیدکننده استفاده می‌کنید. بسیاری از تولیدکنندگان چنین محصولاتی، مواد شیمیایی سفیدکننده دندان به خمیردندان‌هایشان می‌افزایند و برخی افراد به این مواد حساسیت بیشتری نشان می‌دهند. در صورتی که از چنین خمیردندان‌هایی استفاده می‌کنید، سعی کنید آن را با خمیردندانی که حاوی مواد سفیدکننده نیست جایگزین کنید و یا از خمیردندان سفیدکننده مخصوص دندان‌های حساس استفاده کنید.
دهان شویه
شاید به شوینده‌های دهان بیش از حد وابسته شده‌اید! دهان‌شویه‌هایی که حاوی الکل و سایر مواد شیمیایی هستند، مانند خمیردندان‌های سفیدکننده، می‌توانند باعث حساسیت دندان شوند، ، به‌ویژه در افرادی که عاج دندان‌شان مشهود است. سعی کنید شوینده‌های فلورایدی خنثی را انتخاب کنید یا از مصرف شوینده صرف‌نظر کنید و انرژی‌تان را صرف مسواک زدن و استفاده از نخ دندان کنید.
ژنتیک
صرف‌نظر از نحوه مراقبت شما از دندانهایتان، ژنتیک نیز می‌تواند شما را مستعد ابتلا به تحلیل لثه کند.
سن
حساسیت دندان بین سنین 25 تا 30 سالگی شایع‌تر است.
سیگار
محصولات حاوی تنباکو باعث افزایش احتمال انباشت پلاک روی دندان‌ها می‌شوند. این مسئله به مرور زمان می‌تواند احتمال تحلیل لثه را افزایش دهد.
گاهی‌اوقات مواردی مانند پوسیدگی، شکستگی یا فرسایش موادی که دندان با آن پر شده و یا روکش‌های دندان می‌تواند باعث شود عاج دندان، محافظی نداشته باشد و در نتیجه، حساسیت دندان بروز پیدا کند. در چنین مواقعی، احتمالاً حساسیت را فقط در یک دندان به‌خصوص یا نقطه‌ای خاص از دهان احساس خواهید کرد، نه همه دندان‌ها.
به‌علاوه، ممکن است پس از پرکردن دندان، گذاشتن روکش یا بلیچینگ، به طور موقتی دچار حساسیت دندان شوید. در این وضعیت نیز حساسیت در یک دندان یا دندان‌های اطراف دندانی که روی آن کار شده احساس خواهد شد. این نوع حساسیت پس از چند روز از بین می‌رود.
درمان حساسیت دندان
اگر حساسیت دندان را به شکل خفیف تجربه می‌کنید، می‌توانید از درمان‌هایی که نیاز به نسخه پزشک ندارند کمک بگیرید. خمیردندانی را انتخاب کنید که برای دندان‌های حساس تولید شده است. در ساخت چنین خمیردندان‌هایی از هیچ‌گونه ماده تحریک‌کننده‌ای استفاده نمی‌شود و حتی شاید حاوی مواد ضدحساسیت که از انتقال درد به عصب دندان جلوگیری می‌کند نیز باشند.
هنگام انتخاب دهان‌شویه، محصولاتی را خریداری کنید که فاقد الکل هستند زیرا این محصولات برای دندان‌های حساس، مناسب‌ترند.
استفاده از مسواک‌های نرم و آرام مسواک زدن نیز می‌تواند به کنترل حساسیت دندان کمک کند. واژه «نرم» روی بسته‌بندی مسواک درج می‌شود.
به طور معمول لازم است توصیه‌های بالا چندین بار تکرار شود تا نتیجه مطلوب به دست آید. به احتمال زیاد، در عرض یک هفته متوجه تغییر خواهید شد.
پیشنهاد می‌شود پس از مصرف غذاها و نوشیدنی‌های اسیدی مانند نوشیدنی‌های گازدار و مرکبات، که همگی می‌توانند بخش کوچکی از مینای دندان را در طول زمان از بین ببرند، از دندانهایتان مراقبت کنید. می‌توانید در زمان نوشیدن مایعات اسیدی از نی استفاده کنید تا تماس کمتری با دندانهایتان داشته باشند. همچنین برای متعادل کردن سطح اسید در دهان، پس از مصرف چنین موادی حتماً آب بنوشید.
اگر درمان‌های خانگی مؤثر نیست، با دندان‌پزشک خود مشورت کنید تا در صورت لزوم، برایتان خمیردندان و دهان‌شویه مخصوص تجویز کند. همچنین ممکن است در مطب دندان‌پزشکی از ژل فلوراید یا مواد ضدحساسیت برای کنترل حساسیت دندان استفاده شود. این مواد باعث استحکام مینای دندان و محافظت از دندان‌ها می‌شوند.
خمیردندان مناسب برای دندان های حساس
یکی از راه‌های مقابله با حساسیت دندان، استفاده از خمیردندان‌های مخصوص است. آن‌ها حاوی موادی خاص هستند که حساسیت دندان را رفع می‌کنند. آیا استفاده از آن‌ها واقعاً مؤثر است؟ به عوامل مختلفی بستگی دارد! خمیردندان‌های مخصوص حساسیت دندان با مسدود کردن حسگرهای درد که به محرک‌ها (گرما، سرما، شکر و غیره) پاسخ می‌دهند، حساسیت دندان را از بین می‌برند. گرچه بلافاصله اثر نمی‌کنند اما به مرور زمان، حساسیت را کاهش می‌دهند. پس از دو بار مصرف روزانه به مدت چند هفته، شاهد بهبود حساسیت خواهید بود.
نیترات پتاسیم موجود در خمیردندان مخصوص حساسیت، ماده‌ای است که عصب‌ها را آرام می‌کند. یون‌های موجود در پتاسیم، در مواقعی که دندان در معرض محرکی مانند سرما یا گرما قرار می‌گیرد، مانع از ارسال پیام درد از اعصاب دندان به مغز می‌شوند.
فلوراید نیز ماده‌ای معدنی است که باعث استحکام مینای دندان می‌شود. توجه داشته باشید که فلوراید قلع با ایجاد لایه‌ای حفاظتی روی منافذ مینای دندان که به اعصاب می‌رسند، حساسیت را از بین می‌برد. این ماده ( فلوراید ) باعث جلوگیری از ایجاد حس ناگهانی تجربه سردی و گرمی می‌شود که حسگرهای درد را فعال می‌کند.
سایر درمان ها برای حساسیت دندان
حساسیت دندان در بسیاری از افراد با استفاده از خمیردندان مخصوص از بین می‌رود. با وجود این، برای برخی نیز بی‌فایده است. اگر پس از امتحان کردن خمیردندان، هنوز حساسیت دندان را به‌شدت احساس می‌کنید، می‌توانید از دندان‌پزشک کمک بگیرید.
فلورایدتراپی: در این روش، دندان‌پزشک فلوراید را به طور مستقیم روی دندان‌ها قرار می‌دهد. میزان غلظت فلورایدی که دندان‌پزشک استفاده می‌کند، بیشتر از غلظت فلوراید موجود در خمیردندان است. فلوراید به استحکام مینای دندان کمک می‌کند و می‌تواند حسگرهای درد را در دندان مسدود کند.
پیوند لثه: گاهی دلیل حساسیت دندان این است که بخشی از ریشه دندان به دلیل تحلیل لثه، بیرون می‌زند. طبیعی است که لثه‌ها به مرور زمان دچار تحلیل شوند و به دلیل بیماری لثه، ساییده شوند. در پیوند لثه، بافت‌های از‌دست‌رفته با بافت نو جایگزین می‌شوند تا ریشه‌ها پوشانده شوند و حساسیت، کاهش یابد.
باندینگ: رزین کامپوزیت، ماده‌ای است که دندان‌پزشک‌ها برای پرکردن دندان از آن استفاده می‌کنند. می‌توان برای پوشاندن ریشه‌های بیرون‌زده و تاج دندان نیز از آن استفاده کرد تا حساسیت دندان کاهش شود. رزین کامپوزیت، حسگرهای درد را که با سرما و گرما تحریک می‌شوند، مسدود می‌کند.
عصب‌کشی: حساسیت شدید می‌تواند نشان‌دهنده نیاز به انجام عصب‌کشی باشد. اگر پوسیدگی دندان عمیق باشد، امکان دارد پالپ نرم داخل دندان، بدون محافظ بماند و در برخی مواقع، عفونت نیز ایجاد می‌شود. عفونت دندان می‌تواند دردی شدید ایجاد کند اما در برخی موارد، صرفاً باعث حساسیت دندان می‌شود. در حین عصب‌کشی، تمامی پالپ نرم دندان که شامل عصب‌های دندان نیز هست، خارج می‌شود و حفره ایجادشده با رزین کامپوزیت پر می‌شود. با این کار از حساسیت دندان جلوگیری می‌شود زیرا دیگر حسگرهای درد در دندان وجود نخواهند داشت.
انواع حساسیت دندان
برخی افراد پس از پر کردن دندان دچار درد یا حساسیت می‌شوند. دندان افراد ممکن است به دلیل تحریک عصبی، واکنش آلرژیک یا ناهنجاری دندانی دچار درد شود. وقتی فرد دچار حساسیت دندان است، محرک‌های خاصی باعث ایجاد حسی ناخوشایند و موقتی در دندان پرشده یا نواحی اطراف آن می‌شود. شاید مانند حس سرما یا دردی شدید که به‌سرعت ظاهر و سپس ناپدید می‌شود باشد. با وجود این، اگر دچار دردی شدید شده‌اید که با علائمی دیگر مانند تب و ورم همراه است، حتماً به دندان‌پزشک مراجعه کنید.
وقتی حساسیت دندان، شدید و مزمن می‌شود
حساسیت دندان می‌تواند با استفاده از محصولاتی بدون نیاز به نسخه و بهبود بهداشت دهان و دندان کنترل شود اما برای رفع دندان‌درد باید حتماً به دندان‌پزشک مراجعه کنید. نادیده گرفتن دندان‌درد می‌تواند باعث ایجاد مشکلاتی جدی مانند آبسه، افزایش پوسیدگی و حتی افتادن دندان شود. اگر دچار دندان‌دردی مداوم و شدید هستید، لازم است برای تعیین نوبت با دندان‌پزشک تماس بگیرید. مداخله به‌موقع نه‌تنها می‌تواند درد را کاهش دهد بلکه از آسیب جبران‌ناپذیر به دندان نیز جلوگیری می‌کند. حساسیت دندان و دندان‌درد می‌تواند بسیار آزاردهنده باشد اما شناخت تفاوت این دو برای اقدام صحیح مناسب است. حساسیت دندان معمولاً کوتاه‌مدت و ناگهانی است و با محرک‌های خاصی ایجاد می‌شود در حالی که دندان‌درد، دردی مزمن و ضربان‌دار است که گاهی با ورم همراه می‌شود. توجه به بهداشت دهان و دندان، استفاده از خمیردندان‌های مناسب برای حساسیت دندان و مراجعه منظم به دندان‌پزشک، در مقابله با حساسیت دندان مؤثر است. در مقابل، دندان‌درد نیاز به توجه فوری و تخصصی دارد تا دلیل بروز آن مشخص شود و از آسیب بیشتر پیشگیری شود. به یاد داشته باشید که بهداشت دهان و دندان بخشی جدایی‌ناپذیر از سلامت عمومی شماست. پس حتماً در زمان لزوم به دندان‌پزشک مراجعه کنید.
تشخیص شدت حساسیت عاجی
دو روش برای تشخیص شدت حساسیت عاجی وجود دارد. یکی از آن‌ها از طریق پرسیدن سؤال‌هایی از بیمار و دیگری از طریق معاینه انجام می‌شود. میزان شیوع حساسیت عاجی در روش اول معمولاً بیشتر از روش دوم تخمین زده می‌شود.
روش‌های تشخیص حساسیت عاجی شامل موارد زیر است:
- شکایت بیمار و تأیید آن با معاینه دندان‌پزشک
- استفاده از ایرفلو
- بررسی عاج با سوند دندان‌پزشکی
- پرسش از بیمار پس از معاینه
- استفاده از اسپری سرما
- استفاده از آب سرد
- درجه‌بندی درد توسط بیمار
رابطه کمبود ویتامین و حساسیت دندان
گزارش شده که کمبود برخی ویتامین‌ها می‌تواند باعث حساسیت دندان شود. این ویتامین‌ها شامل ویتامین دی و ب 12 و برخی مواد معدنی مانند کلسیم است.
کلسیم ماده معدنی شناخته‌شده‌ای است که به استحکام استخوان‌ها کمک می‌کند. در صورتی که بدن ما دچار کمبود کلسیم شود، کلسیم موردنیاز خود را از ذخیره موجود در استخوان‌ها و دندان‌ها تأمین می‌کند و در نتیجه، باعث تحلیل آن‌ها می‌شود. در چنین شرایطی، دندانهایتان در معرض پوسیدگی، التهاب لثه و بیرون آمدن ریشه قرار می‌گیرند.
ویتامین دی یکی از عوامل مهم در ذخیره‌سازی مواد معدنی در استخوان‌ها و دندان‌هاست. در نتیجه، کمبود آن می‌تواند باعث دندان راشیتیستی شود که در معرض شکستگی و پوسیدگی قرار دارد.
ویتامین ب12 از دندان‌ها و لثه‌ها در برابر آسیب محافظت می‌کند. علاوه بر این، در ارتقای بهداشت دهان نیز مؤثر است. در نتیجه، کمبود این ویتامین می‌تواند احتمال بروز بیماری لثه و ایجاد حس سوزش در دهان را افزایش دهد.
کنترل و پیشگیری از حساسیت دندان
- از خمیردندان های مخصوص حساسیت دندان استفاده کنید.
- روزانه دو بار با خمیردندان مخصوص حساسیت دندان، مسواک بزنید.
- از مسواک‌هایی با برس نرم استفاده کنید.
- مسواک خود را پس از بیماری و هر سه ماه یکبار تعویض کنید.
- میزان مصرف مواد غذایی شیرین و نوشیدنی‌های گازدار و اسیدی را کاهش دهید.
- اگر عادت دندان قروچه دارید، حتماً برای درمان و کنترل آن به دندان‌پزشک مراجعه کنید.
- اگر قصد دارید دندانهایتان را بلیچ کنید، ابتدا با دندان‌پزشک مشورت کنید.
- به طور منظم تحت معاینه دندان‌پزشک قرار بگیرید.
